Psychoterapia – fakty i mity 

2022-07-22
| Brak komentarzy
| Psychoedukacja, Rozwój osobisty
Terapia psychologiczna

Psychoterapia – fakty i mity: czym jest? dla kogo jest? czy może być pomocna?

Słowo psychoterapia pochodzi języka greckiego, w którym  psychḗ to „dusza”, a therapeía to „leczenie”[1]. Nie istnieje jedna definicja tego pojęcia, w jego rozumieniu ważne jest uchwycenie istoty oraz celu. Psychoterapia to metoda leczenia, w której psychoterapeuta stosuje w sposób świadomy i planowy oddziaływania psychologiczne, opierające się na aktualnej i sprawdzonej wiedzy. Psychoterapia jest dziedziną interdyscyplinarną łączy psychologię z elementami filozofii, czy medycyny. Psychoterapeuta posiada profesjonalne umiejętności  związane z prowadzeniem procesu terapeutycznego oraz jest w trakcie lub ukończył specjalistyczne szkolenie z zakresu psychoterapii. W psychoterapii bardzo istotne jest nawiązanie relacji – między psychoterapeutą, a pacjentem/klientem, która jest oparta na zaufaniu. Celem psychoterapii jest pozytywna zmiana: eliminacja lub złagodzenie niekorzystnego elementu (np. objawów choroby) albo wzmocnienie pozytywnego czynnika (np. budowanie stabilnego poczucia własnej wartości, czy rozwijanie umiejętności pozwalających skutecznie radzić sobie ze stresem). Proces terapeutyczny polega na pracy w obszarze psychiki w kierunku osiągnięcia optymalnego funkcjonowania, usprawnionej adaptacji, czy podtrzymywania dobrego samopoczucia i optymalnej kondycji psychofizycznej. W tym procesie dąży się do: osiągnięcia pożądanych zmian w funkcjonowaniu, rozwoju osobowości, polepszania i utrzymywania zdrowia.

Formy psychoterapii:

Istnieją różne rodzaje psychoterapii ze względu na osoby, które w niej uczestniczą.

Formy to:

  • psychoterapia indywidualna,
  • psychoterapia pary,
  • psychoterapia grupowa,
  • psychoterapia rodzinna.

Nurty:

Psychoterapia jest prowadzona przez psychoterapeutę, który pracuje w określonym nurcie (może zdarzyć się sytuacja, gdy specjalista integruje różne nurty). Każdy z nurtów zakłada inne postrzeganie natury człowieka, jego funkcjonowania oraz odmienne źródła trudności. Stąd też wynikają różnice w metodach i strategiach pomocy stosowanych przez psychoterapeutów. W zależności od nurtu mogą występować: np. różne cele szczegółowe psychoterapii, różnice w zmianach w zachowaniu, które chce się osiągnąć.

Główne nurty w psychoterapii to:

  • nurt psychodynamiczny – przyczyną zaburzeń są nieuświadomione konflikty wewnętrzne, mające genezę w dzieciństwie, istotna jest praca nad zrozumieniem stosowanych mechanizmów obronnych (metod radzenia sobie z konfliktami wewnętrznymi, które często są nieuświadomione), istotne cele psychoterapii: uwolnienie stłumionych emocji, pogłębienie wglądu tj. uświadomienie potrzeb i pragnień, umiejętność odróżniania tego co rzeczywiste, od tego co fantastyczne, pozbywanie się iluzji, zmiana schematów funkcjonowania w relacjach utrwalonych w dzieciństwie w kontakcie z opiekunami, zmiana ogólnego postrzegania świata – zamiast lęku wzmacnianie poczucia bezpieczeństwa,
  • nurt poznawczo-behawioralny – powodem zaburzeń są nieprzystososowawcze zachowania, które powstały w procesie uczenia się, ważnym podłożem są również niekonstruktywne przekonania pacjenta,  celem terapii jest: zrozumienie tego, co pacjent myśli, czuje, w jaki sposób działa oraz uczenie się przez pacjenta zachowań, które są zdrowe, przystosowawcze wraz z eliminacją nawyków szkodliwych, ponadto istotne jest rozpoznawanie zaburzeń myślenia i ich modyfikacja,
  • nurt systemowy – podłożem trudności są zaburzenia funkcjonowania rodziny (zaburzenia struktury, komunikacji, czy zasad), pożądane zmiany dotyczą wszystkich członków systemu– zmiany dotyczą zmian w: strukturze (np. przejrzystość ról rodzinnych, zaznaczanie granic, adekwatna spójność rodzinna), relacjach (np. poprzez zmiany w sposobie komunikowania się), zasadach funkcjonowania (zmiana zachowań, które przyczyniają się do powstawania problemów, szukanie sposobów ich rozwiązania),
  • nurt humanistyczny – źródłem trudności są negatywne doświadczenia zakłócające proces zaspokajania potrzeb, istotne są bieżące doświadczenia klienta blokujące rozwój, czy ograniczające realizowanie celów życiowych, ten nurt ma wiele odmian, z którymi są związane różne cele zmian, do których dąży proces psychoterapeutyczny, dla przykładu w psychoterapii skoncentrowanej na kliencie ważna jest zmiana osobowości polegająca na wspieraniu procesu samoaktualizacji oraz dążenie do spójności własnego Ja, środkiem do tego jest poszerzanie samoświadomości oraz zdolności do korzystania z aktualnie przeżywanych doświadczeń,
  • część specjalistów pracuje w nurcie integracyjnym tzn. integruje dorobek różnych nurtów, elastycznie dobierając techniki w zależności od rodzaju trudności, z którą mierzy się klient.

Zachęcamy do zapoznania się z artykułem dotyczącym nurtów w psychoterapii:

Nurty w psychoterapii – którą drogę wybrać?

Mity:

Z psychoterapią są związane różnego rodzaju mity, tworzące zafałszowany obraz oraz stereotypy, które czasem utrudniają lub uniemożliwiają zdecydowanie się na skorzystanie z tej formy pomocy.

Niektóre z mitów to:

  • psychoterapia NIE jest „magią” – opiera się na naukowej wiedzy oraz rzetelnych metodach,
  • psychoterapia NIE jest manipulacją, czy formą kontroli społecznej,
  • psychoterapia NIE polega na udzielaniu porad, czy dawaniu jednoznacznych wskazówek „jak żyć”,
  • psychoterapia NIE jest pocieszaniem, czy chwaleniem,
  • psychoterapia NIE jest tylko dla osób zmagających się z poważnymi zaburzeniami – są różne powody korzystania z tej formy pomocy, różne trudności i ich nasilenie (z psychoterapii korzystają również osoby zdrowe),
  • rozmowa z bliskimi NIE jest w stanie całkowicie zastąpić terapii – psychoterapeuta jest specjalistą: posiada wiedzę, umiejętności profesjonalne, ale także optymalny dystans, który pozwala na przyjęcie bardziej obiektywnej perspektywy wobec przeżywanych przez klienta trudności oraz złożoności jego relacji,
  • NIE każda psychoterapia trwa kilka lat – długość procesu terapeutycznego zależy od: m. in. rodzaju i natężenia trudności, ustalonych celów terapii, czy nurtu, w którym pracuje specjalista,
  • NIE po każdej sesji występuje dobre samopoczucie, celem psychoterapii NIE jest podtrzymywanie przyjemnego nastroju– proces terapeutyczny obejmuje przeżywanie różnorodnych stanów emocjonalnych, konfrontowanie się z trudnymi myślami, naturalną i potrzebną częścią tego procesu jest doświadczanie również emocji nieprzyjemnych,
  • psychoterapia NIE jest powodem do wstydu – wręcz przeciwnie korzystanie z psychoterapii jest wyrazem dojrzałości, odwagi oraz siły działania na przekór szkodliwym stereotypom,
  • MIT „byłam/byłem na jednej wizycie u terapeuty, nie mam z tego spotkania żadnych korzyści”– warto być cierpliwym i wytrwałym, ważnym jest żeby znaleźć osobę, której będziemy w stanie zaufać, wspólnie ustalić cele terapii oraz dobrać optymalne metody ich osiągnięcia,
  • MIT psychoterapeuta tylko siedzi i słucha, nie robi nic więcej – psychoterapeuta korzysta z różnych form pomocy główną z nich jest rozmowa, innymi np. ćwiczenia, zadania domowe, symulacje, czy wykonywanie testów.

Psychoterapia: dla kogo jest?

Psychoterapia może być pomocna niemal dla każdego – poniżej przedstawiamy przykłady.

  • Dla osób mierzących się m. in. z: zaburzeniami lękowymi, zaburzeniami depresyjnymi, zaburzeniami odżywiania, zaburzeniami nastroju, zaburzeniami adaptacyjnymi, zaburzeniami osobowości, chorobami psychosomatycznymi, czy PTSD,
  • Dla osób cierpiących na choroby przewlekłe,
  • Dla osób znajdujących się w kryzysach życiowych,
  • Dla osób, które poszukują wsparcia w ogólnym rozwoju osobowym – np. wzmacniania zasobów, radzenia sobie z ograniczeniami,
  • Dla osób, które chcą zrozumieć siebie i swoje potrzeby,
  • Dla osób, które chcą uporządkować swoje cele i wartości oraz uczyć się świadomego, odpowiedzialnego podejmowania decyzji,
  • To tylko część osób, dla których psychoterapia może być użyteczna.

Jak psychoterapia może być pomocna?

Istnieją różnorodne korzyści płynące z owocnego procesu terapeutycznego. Jednak warto zaznaczyć, że nie zawsze udaje się osiągnąć pożądane cele lub efekty mogą pojawiać się stopniowo, czy po jakimś czasie.

Psychoterapia może być pomocna w:

  • Leczeniu zaburzeń psychicznych, trudności psychosomatycznych, wsparcie w radzeniu sobie z chorobami przewlekłymi.
  • Wypracowaniu skutecznych metod radzenia sobie ze stresem, lękiem, niepewnością.
  • Wspieraniu w radzeniu sobie z codziennymi trudnościami.
  • Budowaniu bliskich relacji opartych na zaufaniu.
  • Towarzyszeniu w procesie odkrywania siebie, budowania spójnej, stabilnej tożsamości.
  • Zrozumieniu konfliktów wewnętrznych i rozwijaniu umiejętności ich przezwyciężania.
  • Wsparciu podczas przeżywania kryzysów rozwojowych.
  • Towarzyszeniu i pomocy w oswajaniu trudnych życiowych strat.
  • Rozwijaniu inteligencji emocjonalnej i społecznej.
  • Budowaniu elastyczności poznawczej, eliminowaniu zniekształceń poznawczych (np. myślenie czarno-białe, katastrofizacja, personalizacja, wyolbrzymianie).
  • Pracy nad kształtowaniem i podtrzymywaniem zdrowych nawyków.
  • Uczeniu się wyszukiwania alternatywnych rozwiązań problemów.
  • Budowaniu poczucia własnej wartości.
  • Wzmacnianiu i podtrzymywaniu motywacji.
  • Rozwoju umiejętności psychospołecznych.
  • Wymienione przykłady to tylko niektóre z pozytywów, które może przynieść skuteczna psychoterapia.

Jak wygląda sesja?

Być może zastanawiasz się jak wygląda sesja psychoterapii? Ta część tekstu przybliża ogólny obraz spotkań. Warto zaznaczyć, że każda z sesji może mieć trochę inny przebieg – w zależności od: tematu o którym się rozmawia, trudności nad którymi się pracuje, nurtu, w którym specjalizuje się psychoterapeuta lub czynników zmiennych np. ogólnego samopoczucia.

Pierwsze spotkanie ma na celu wzajemne poznanie się. Jest przestrzenią do opisania siebie – kim jesteś, czym się zajmujesz oraz przybliżenia z jaką trudnością się zmagasz. Możesz również zaznaczyć swoje oczekiwania względem terapii, zastanowić się nad celami – co chcesz osiągnąć podczas wspólnej pracy. W trakcie pierwszych kilku spotkań wspólnie z psychoterapeutą ustala się kontrakt, który może obejmować m. in. cele, prognozowaną ilość spotkań, ich częstotliwość, metody stosowane przez terapeutę. Z reguły sesja terapeutyczna trwa około 50 minut. Spotkania najczęściej odbywają się raz w tygodniu (ale są wyjątki np. w psychoterapii par z reguły co 2 tygodnie, natomiast w nurcie psychodynamicznym sesje mogą odbywać się częściej np. 2 razy w tygodniu).

Główną metodą stosowaną podczas spotkań jest rozmowa oraz obserwacja. Oprócz tego psychoterapeuta może proponować np. wykonanie ćwiczeń lub wypełnienie testów, pomagających w analizie trudności. Warto zaznaczyć, że psychoterapeutę obowiązuje tajemnica zawodowa, dlatego możesz czuć się spokojnie i swobodnie – psychoterapeuta nie ujawni żadnej informacji osobom, które są do tego nieuprawnione. Istotne jest to, żeby praca podczas sesji – zdobyta wiedza, czy umiejętności miały przełożenie na życie tj. pomagały zmieniać funkcjonowanie na lepsze. Warto podkreślić fakt, że efekty nie przychodzą od razu, psychoterapia to dynamiczny proces. Kwestie związane z funkcjonowaniem psychiki są bardzo złożone, dlatego też w żadnym procesie terapeutycznym nie ma gwarancji osiągnięcia wszystkich założonych celów.

Jakie czynniki mogą pomóc?

Według Janusza Czabała główne czynniki leczące w psychoterapii to:

  • czynniki związane ze wsparciem: np. pozytywna relacja terapeutyczna, doświadczenie zmniejszenia napięcia oraz poczucie ulgi, doświadczenie zaufania wobec psychoterapeuty,
  • czynniki dotyczące uczenia się: np. uzyskiwanie informacji zwrotnych, rozszerzanie wglądu, korektywne doświadczenia emocjonalne,
  • czynniki powiązane z działaniem: np. zmiany zachowania, rozwój umiejętnego kontrolowania zachowania, sprawdzanie nowych sposobów zachowań wraz ze świadomością ich konsekwencji.

Podsumowanie:

Psychoterapia jest formą leczenia i pomocy m. in. w łagodzeniu objawów zaburzeń i chorób, czy z drugiej strony wsparciem w rozwijaniu swoich zasobów i radzeniu sobie z ograniczeniami. Życie człowieka to dynamiczny proces. Świat wewnętrzny można poznać, zawsze są szanse na pozytywne zmiany w sposobie myślenia, reagowania, czy funkcjonowania. W procesie terapeutycznym ważna jest relacja – budowanie poczucia więzi emocjonalnej, ale także, a może przede wszystkim intelektualnej, która łączy w trakcie wspólnej pracy. Ważne jest zaangażowanie obu stron – świadomość i chęć podjęcia wysiłku, żeby próbować zrealizować uzgodnione cele. Przeprowadzono wiele badań dotyczących skuteczności psychoterapii. Warto sprawdzić w doświadczeniu – „czy psychoterapia jest pomocna dla mnie?”.

Autor artykułu: Paulina Konieczna

Źródła:

  • J. Czabała (2006). Czynniki leczące w psychoterapii. Wydawnictwo Naukowe PWN.
  • J. Czabała, K. Sass- Stańczak (2015). Relacja terapeutyczna – co na nią wpływa i jak ona wpływa na proces psychoterapii. Psychoterapia 1 (172), 5-17.
  • Encyklopedia PWN hasło “psychoterapia”: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/psychoterapia;3964185.html (dostęp 5.01.2023).

[1] https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/psychoterapia;3964185.html

Zachęcamy do umówienia się na wizytę!

Lokalizacja:

Osiedle Złotej Jesieni 3 (piętro 4)

Biuro Obsługi Pacjenta – p. 441

31-826 Kraków

Kontakt z rejestracją:

tel. +48 12 6480455